از منظر پراگماتیسم سیاسی ما در ایران هم نیازمند دولت ملت قوی و کارآمدیم هم نیازمند مدلی از حکمرانی هستیم که در آن سیاست شناسایی هویت‌های متنوع در عمل اجرایی شود. البته تلفیق این دو مدل کاری دشوار و البته نیازمند تجربه عملی و بررسی مداوم نقاط ضعف و قوت آن است.در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس GCC، عربستان بیشترین نفوذ را در بحرین دارد و لذا دور از انتظار نیست توافق احیای روابط ایران با عربستان به توافقی برای احیای روابط ایران با بحرین منجر شود.آخرین گام‌ها در عبور از خاورمیانه بعد از بهار عربی برداشته می‌شود.دوستان ظاهرا پیامی از طرف من به برخی‌ها فرستادهشده است. من در جریان نیستم.احتمالا نوعی خرابکاری است.من در جریان محتوای پیام نیستم.لطفا پاسخ ندهید.دموکراسی این نیست که هر گروه بگوید بیایید درباره اصول و طرح‌های مورد قبول من بحث کنیم. دستور کار بحث در دموکراسی را نه باور‌های شخصی افراد بلکه مشکلات عملا موجود جامعه بر سر راه همزیستی مسالمت آمیز تعیین می‌کند.زدن به دیگری، بدون خائن نامیدن دیگران و در شرایط برابر شهروندی درباره حساس‌ترین موضوعات مورد اختلاف در جامعه گفتگوی تاملی کرد و سرانجام به یک جمع بندی رسید. کسانی که حتی اجازه طرح موضوع و گفتگو درباره یک موضوع را نمی‌دهند در عمل پای بند اصول دموکراسی نیستند.کمال کیلیچدار اوغلو بخاطر اجماع چند حزب مخالف درباره نامزدی او و مطرح شدن در رسانه‌ها، شاهد یک جهش اولیه در نظرسنجی‌ها خواهد بود.در ادبیات کمپین انتخاباتی به این می‌گویند جهش اولیه که فرصت خوبی برای نامزد است. اگر بتواند همان بالا بماند شانس پیروزی اش بیشتر می‌شود و اگر نتواندیک نشست چالشی با یک موضوع مهم در شرایط فعلی و با نیم نگاهی به وضعیت پیش روی ایران در افزایش رقابت میان شرق و غرب.
است. ترکیه بدون دخالت طرف سوم و بصورت دو جانبه روابط خود را با امارات و عربستان احیا کرد و بخوبی از مسیر سخت پیش رو در ارتقای روابط با این دو کشور و مخصوصا عربستان آگاه است و لذا با احتیاط به صحنه می‌نگرد. ابهام ترکیه درباره نقش آینده چین در منطقه است که الزاما به سود ترکیه نیست.برای پذیرش عادی سازی روابط با تل آویو ندارد و اسرائیل بخوبی می‌داند که بی میلی ریاض به عادی سازی روابط با اسرائیل ، ضربه‌ای بزرگ به ادامه سیاست عادی سازی است که از نظر اسرائیل باید جایگزین سیاست دو دولت شود. لذا اسرائیل در وضعیت دشواری در برابر عربستان قرار خواهد گرفت.یعنی هزینه عادی سازی روابط با عربستان می‌تواند ظهور یک عربستان دارای توان هسته‌ای در بلند مدت باشد و انحصار هسته‌ای اسرائیل را از دو سو تهدید کند.امتیازی که بعید است تل آویو و حتی غرب آن را بپذیرد.عربستان با کاستن از تهدیدات امنیتی ایران از طریق توافق احیای روابط دلیل محکمی۲- چین تاکنون از امنیت برقرار شده با هزینه آمریکا در خاورمیانه ،جهت تامین منافع اقتصادی خود استفاده کرده بود ولی اکنون یک تعهد امنیتی را پذیرفته و باید برای عملی کردن آن پول خرج کند و درگیر اختلافات تاریخی و هویتی در منطقه شود که چشم اندازی برای حل آنها در بلند مدت دیده نمیشودخلیج فارس و نه شامات خواهد بود. اتفاقی که در بلند مدت رقابت ایران و عربستان را ناگزیر می‌کند. رقابتی که در صورت فقدان روابط اقتصادی و فنی مجددا زمینه ساز رقابت امنیتی ایران و عربستان خواهد گردید با این تفاوت که این بار منافع چین هم در کنار منافع آمریکا اثرگذار خواهد بود.از سر گیری روابط ایران با عربستان در شرایط فعلی اقدامی تاکتیکی و امنیتی است. هر دو طرف به لحاظ امنیتی به این مساله احتیاج دارند. ایران برای تضعیف اپوزیسیون خارج نشین و عربستان برای مدیریت جانشینی و نیز دور ماندن از تبعات احتمالی درگیری ایران و اسرائیل. این اقدام را میتوانفاصله زیادی جلوتر از کیلیچدار اوغلو است مگر اینکه در طول کمپین اشتباهات فاحشی داشته باشد.
۲- رفتار رای دهنده در انتخابات پارلمانی متفاوت از رفتار او در انتخابات ریاست جمهوری است. در اولی او به حزب و برنامه‌های آن رای می‌دهد و در دومی به فرد و توانایی او برای اداره کشور. حال تصوربعد از شکست راست گرایان پوپولیست در انتخابات ریاست جمهوری لهستان ،دیروز هم در انتخابات پارلمانی استونی، راست گرایانی که مخالف حمایت از اوکراین بودند شکست خوردند. روس هراسی در شرق اروپا زمینه ساز گسترش نفوذ آمریکا در این منطقه بوده و حمله روسیه به اوکراین هم آن را تشدید کرده است.به نظرم آژانس با ادبیات فنی، شرط احیای برجام را تعریف یک چارچوب جدید نظارتی گسترده‌تر تعیین کرده است. از نظر حقوقی این چارچوب جدید نمی‌تواند به توافق جامع پادمانی CSA محدود شود و باید شامل اقداماتی فراتر از آن و از جمله پروتکل الحاقی و ملحقات توافق جامع مثل کد الحاقی ۳/۱ باشد.موضوعات پادمانی هم برداشت‌های دو طرف متفاوت است. گروسی می‌گوید ایران اطلاعات و دسترسی‌های بیشتری درباره مکان‌ها خواهد داد ولی ایران می‌گوید رویکرد آن در این مورد تغییر چندانی نکرده و مثل قبل است. این میزان اختلاف نظر نامتعارف است. باید دید در شورای حکام چه تفسیری حاکم می‌شود؟گروسی می‌گوید ایران پذیرفته دوربین‌های نظارتی که جمع شده بود دوباره نصب شود. او درباره جزئیات مثل آنلاین بودن نظارت یا ضبط کردن آنها بصورت آفلاین و نیز سرنوشت اطلاعات قبلی ضبط شده توسط ایران چیزی نگفت. ایران چنین ادعایی را رد کرده و گفته اقدامی بر خلاف مصوبه مجلس انجام نمیشودمرال آکشنر از مخالفان اردوغان بود که در اعتراض به نزدیکی حزب MHP به اردوغان و ائتلاف با او از آن جدا شد و حزب خوب را تشکیل داد ائتلاف شش گانه هم از ابتدا مبنای درستی نداشت گو اینکه نظرسنجی‌ها و تحلیل‌ها، موید درستی تحلیل حزب خوب درباره ضعف کیلیچداراوغلو در رقابت با اردوغان است.افزایش سرعت و دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران دارد که می‌تواند یک تصمیم سیاسی برای گرفتن امتیاز بیشتر در مذاکرات سیاسی باشد. روشی که در گذشته هم بار‌ها استفاده شده است.اما هنوز معلوم نیست ارزیابی طرف غربی از این فعالیت‌ها چیست؟ آیا آن را تصمیم سیاسی بازگشت پذیر می‌داند یا نه؟مطابق گزارش پادمانی آژانس، اورانیم ۸۳٫۴ غنی شده در ایران با نمونه برداری محیطی بعد از اتصال دو آبشار سانتریفیوژ IR-۶ پیدا شده است.ایران می‌گوید این میزان غنی سازی ناخواسته و محصول اتصال دو آبشار بوده است.گزارش پادمانی نمی‌گوید که آیا آژانس این توضیح ایران را قبول کرده است یا نه؟معنای سیاسی این حرف آن است که احیای برجام به شکل سابق بسیار دشوار و تقریبا ناممکن است.بر اساس گزارش جدید زمان گریز هسته‌ای برای ایران از نظر فنی به کمتر از یک ماه رسیده و لذا فرض برجام ۲۰۱۵ درباره افزایش زمان گریز هسته‌ای ایران در عمل باطل شده است. حال باید دید گام بعدی چیست؟تحولات جهانی و پیامد‌های آن بر ایران‌موضوعی است که نیازمند بحث و گفتگو‌های فراوان است. شرایط جهانی مدام در حال پیچیده‌تر شدن است و‌نمی توان با ساده کردن صورت مساله سیاستگذاری کرد.
ویلیام برنز در دو سال گذشته تاکید کرده که ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از برنامه هسته‌ای ایران همانی است که در NIE آمده و تغییر اساسی نکرده است. دیروز هم این ارزیابی را دوباره تایید کرد.البته برخی کشور‌های اروپایی و اسرائیل با این ارزیابی آمریکا موفق نیستند.بعد از شکست اطلاعاتی آمریکا در موضوع هسته‌ای عراق، حساسیت سیاستمداران نسبت به ارزیابی‌های اطلاعاتی و جاسوسی بیشتر شد. در همین بستر بود که ۱۶ نهاد اطلاعاتی آمریکا ارزیابی ملی اطلاعاتی NIE خود درباره برنامه هسته‌ای ایران را در سال ۲۰۰۶ منتشر کردندو گفتند ایران پروژه دست یابی به- مدل حکمرانی یک تجربه بشری مدام در حال اصلاح و بهبود است.نمی توان آنها را با قدسی کردن از دسترس عقل و تجربه بشری خارج کرد. اولین پیامد این امر افول کارآمدی مدل‌های حکمرانی است.دفاع راست افراطی ایرانی از مفاهیمی چون ملت و کشور همان اندازه در سیاست عملی ترسناک است که حمله چپ افراطی به این مفاهیم.اولی در پرتو ناسیونالیسم، راه اقتدارگرایی را هموار می‌کند و دومی با اولویت دادن به انترناسیونالیسم، اهمیت بسیار زیاد دولت‌ملت‌و‌نقش آن‌در توسعه را نادیده میگیرداین نوشته هم معتقد است هدف نهایی بن سلمان از گسترش روابط با چین و هند و احیای روابط با تهران ، فشار آوردن بر واشنگتن جهت دادن تضمین امنیتی به ریاض است.البته بعد داخلی این رفتار سیاست خارجی هم مهم است.سیاست امری بشری است. وقتی مقولات سیاسی مثل نوع نظم یا نظام سیاسی تبدیل به امر فرابشری شده بحث کردن درباره آن غیر اخلاقی تلقی می‌شود راه برای بهبود و اصلاح آنها مسدود می‌شود. زیرا امر فرابشری را نمی‌توان در سطح بشر پایین آورد. بنیادگرایان همین کار را با مفاهیم سیاسی می‌کنند.دموکراسی آنجایی موضوعیت دارد که اختلافی جدی وجود دارد. اگر کسی بگوید درباره چیز هایی که قبول ندارم و خط قرمز‌های من هستند نباید حرف زد و این خط قرمز‌ها قابل بحث نیست این فرد با هر تابلویی که در دست داشته باشد اقتدارگراست. دموکراسی برای آن است که بتوان بدون اعمال خشونت ،بدون برچسبعدم تحرک انتخاباتی نمی‌تواند جهش اولیه را حفظ کند؟ ظهور یک نامزد سوم جدی مثل محرم اینجه می‌تواند تصور پیروزی کیلیچدار اوغلو را تضعیف کرده محبوبیت او را بین آرای مردد و طرفداران سایر احزاب اپوزیسیون کاهش دهد. دو قطبی کردن انتخابات بیشتر به نفع کمال است تا اردوغان.دچار افت محبوبیت می‌شود. در انتخابات اخیر ریاست جمهوری در فرانسه نامزد جمهوری خواهان خانم پکرس، شاهد همین پدیده بود. یعنی جهش اولیه خوب اما افت محبوبیت پس از آن. باید دید کمال کیلیچدار اوغلو می‌تواند بعد از این جهش اولیه در همان نقطه جهش یافته بماند یا بخاطر خطاهای کمپینی یاترکیه نیم نگاهی به نقش آفرینی در خلیج فارس از طریق حضور نظامی در قطر دارد ولی افزایش نقش چین در معادلات امنیتی خلیج فارس در کنار کاهش تنش در روابط ایران و عربستان، قدرت مانور ترکیه را در خلیج فارس کاهش خواهد داد. لذا آنکارا منتظر نتایج عملی این توافق است.ترکیه بر خلاف کشور‌های عربی محتاطانه با توافق سه جانبه برای احیای روابط ایران و عربستان برخورد می‌کند.میانجی‌گری چین در این امر ، توجه ترک‌ها را بخود جلب کرده است. با وجود گسترش روابط اقتصادی چین و ترکیه، حمایت آنکارا از اویغور‌ها یک مانع جدی در ارتقای سطح روابط ترکیه با چیناسرائیل بیشترین هزینه احیای روابط ایران و عربستان را خواهد پرداخت زیرا عربستان قیمت عادی سازی روابط با تل آویو را افزایش خواهد داد.اگر اخبار رسانه‌ای درست باشد ریاض در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل ، خواهان حمایت غرب از برنامه هسته‌ای خود شده که با کمک فنی چین در حال گسترش است.۳-حمایت چین از برنامه هسته‌ای و موشکی عربستان و احتمالا عادی سازی روابط ریاض با تل آویو یک دغدغه جدی برای ایران است ضمن اینکه می‌تواند به ایجاد موازنه امنیتی و نظامی میان ایران و عربستان در خلیج فارس منجر شود.چرا آمریکا از امضای توافق احیای روابط ایران و عربستان با وساطت چین ناراضی نیست:
۱- از نگرانی‌های امنیتی عربستان کاسته می‌شود و فشار ریاض بر واشنگتن برای دادن تضمین‌های امنیتی بیشتر و تداوم حضور نظامی در خلیج فارس کمتر می‌شود. در نتیجه سیاست چرخش به آسیا تقویت می‌شود.پایان دوران تقابل آشکار و حتی نظامی سه محور اخوانی-سلفی- مقاومت در منطقه خاورمیانه بعد از دوران بهار عربی دانست.اتفاقی که می‌تواند به موازات کاهش حضور آمریکا در منطقه و افزایش تمایل چین به نقش آفرینی در آن و نیز افول روسیه، نظم جدیدی را در منطقه پدید آورد که کانون ژئوپولیتیکی آنتنهایی کشور را اداره کند.
۳- شش حزب جمع شده‌اند برای برنده شدن در انتخاباتی که قرار است در صورت پیروزی خود را تغییر دهند و تشریفاتی کنند یعنی نوع نظام سیاسی را تغییر داده و ریاست جمهوری را پارلمانی کنند. این پاردوکس اساسی به این آسانی برای رای دهنده بی طرف حل شدنی نیست.کنید که در یک طرف اردوغان هست و در طرف دیگر هشت نفر که جمع شده‌اند تا یک نفر را شکست دهند. رای دهنده بی طرف از خودش می‌پرسد این هشت نفر با این همه اختلاف چگونه می‌توانند کشور را اداره کنند و لذا در رای دادن به آن تردید می‌کند.ادراک رای دهنده از رئیس جمهور شخصیتی کاریزماست که بایداین چارچوب جدید می‌تواند دغدغه آژانس درباره کاهش اطلاعات و آگاهی از دامنه و ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را کاهش داده نگرانی از غافل گیری هسته‌ای از جانب ایران را کاهش دهد.غرب نظارت‌های قبلی بر برنامه هسته‌ای ایران را به اندازه لازم اعتماد ساز نمی‌داند.در گزارش پادمانی آژانس افزون بر نکات مهم دیگر یک نکته کلیدی آمده است که در فهم بهتر سفر گروسی به تهران موثر است. آژانس گفته به دلیل افزایش دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران ( در صورت احیای برجام)آژانس نیازمند تعریف چارچوب جدید نظارتی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.گروسی می‌گوید آژانس به افراد مورد نظر دسترسی خواهد داشت که معنای آن امکان مصاحبه با برخی افراد دخیل در پروژه هاست.ایران این گفته گروسی را هم تایید نکرده است. درباره دسترسی‌های بیشتر در فردو دو طرف نظر همدیگر را تایید کرده‌اند اما درباره دسترسی به مکان‌های مورد اختلاف یا اصلیترینمثل دفعه قبل این بار هم برداشت گروسی و طرف ایرانی از توافق تا حد قابل توجهی متفاوت از یکدیگر است. اختلاف برداشت هم زیاد است. باید منتظر بود و دید جلسه شورای حکام به چه سمتی می‌رود؟ با این میزان اختلاف در برداشت، اجرایی کردن توافق کار دشواری خواهد بود.این حرف انریکو مورا که برای اروپا نقش ایران در جنگ اوکراین بسیار مهم‌تر از احیای برجام است حرفی است که باید جدی گرفت و گویای تفکر حاکم در راهروهای قدرت در اروپا درباره ایران است. تهدید هسته‌ای ایران برای اروپا تهدیدی دور ولی تهدید موشکی، تهدیدی نزدیک است.یک نکته فنی مهم دیگر در گزارش آژانس آن است که ایران در دو سال گذشته اورانیم کمتر غنی شدهLEU زیر ۵ درصد را به جای ذخیره کردن تبدیل به اورانیوم ۲۰ درصد و ۶۰ درصد کرده است. ضمن اینکه به موازات آن ساخت و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته را سرعت بخشیده است. همه اینها حکایت ازتوافق با یران برای توقف آن در نقطه فعلی یا افزایش فشار‌ها برای کنار گذاشتن گزینه گسترش فعالیت‌های هسته‌ای؟ خلاصه از نظر فنی به نقطه تصمیم گیری بزرگ برای ایران و غرب نزدیک می‌شویم. در نتیجه قابل پیش بینی است سه ماه آینده،بسیار حساس و پر از تنش سیاسی بین ایران و غرب خواهد بود.قبلا هم گفتم بلوک مخالفان اردوغان به دلیل ماهیت سلبی آن موفق نخواهد بود.کمپین سلبی علیه نتانیاهو در اسرائیل شکست خورد و در ترکیه هم کمپین سلبی علیه اردوغان شانس زیادی برای موفقیت ندارد. منصور یاواش و امام اوغلو می‌توانستند شگفتی ساز شوند اما کلیچداراوغلو نمی‌تواند و شانس کمی دارداز درس‌های بزرگ جنگ اوکراین: قدرت‌های بزرگ می‌توانند جلوی درگیر شدن با یکدیگر را بگیرند ولی ممکن است سرزمین قدرت‌های ضعیف‌تر را به عرصه زورآزمایی با یکدیگر تبدیل کنند. قدرت‌های ضعیف‌تر در سیاست جهانی باید خیلی مواظب باشند و خود را در نوک پیکان رقابت قدرت‌های بزرگ قرار ندهند.سلاح هسته‌ای را در سال ۲۰۰۳ متوقف کرده است. در همان گزارش اشاره شد تصمیم‌های استراتژیک ایران عقلانی و تابع محاسبه سود و زیان است و بر این اساس نتیجه گیری شد اعمال تحریم‌ها بر تصمیم ایران اثرگذار است. اهمیت این گزارش در اجماعی بودن آن بود و صرفا CIA آن را تهیه نکرده بود.
